Depresja młodzieńcza ma swoje źródło w przemianach rozwojowych, stanowiących istotę dorastania. Przemiany te przebiegają w tym okresie bardzo gwałtownie. Rozpoczynają się w obszarze biologicznym, następnie obejmują sferę psychiki, aby na koniec rozciągnąć się na obszar społeczny. To nasilenie zmian sprawia, że musi dojść do załamania dotychczasowych sposobów radzenia sobie, a więc do kryzysu, który jest swoistą normą tego okresu.
Budowany dopiero obraz samego siebie jest w tym czasie u młodego człowieka niestabilny, podlega stałym wahaniom w wyniku powodzeń i niepowodzeń w realizacji zadań rozwojowych. Istnieje też duża rozbieżność między idealistycznym (oczekiwanym) a aktualnym obrazem siebie.

Mówi się, iż u adolescentów bardziej zasadne jest mówienie o depresyjności niż o depresji. Depresyjność jest okresowo doświadczana przez większość dorastających. Stanowi ona konsekwencję intensyfikacji życia emocjonalnego w okresie dorastania, jej labilności i ambiwalencji. W konsekwencji występowania powyższych czynników u młodych ludzi pojawiają się bez wyraźnej przyczyny uczucia smutku lub radości, które z łatwością przechodzą od skrajnej rozpaczy po euforię.

Depresyjność, przy dużym nasileniu objawów oraz zaburzeń funkcjonowania, może jednak osiągnąć poziom kliniczny, wymagający leczenia.
Depresja młodzieńcza może stanowić poważne zagrożenie zdrowia psychicznego i somatycznego, jeżeli dotyczy osoby, która wykazuje tzw. "podatność" na zachorowanie, a okoliczności, w których dorasta, nie pozwalają na bezpieczne oparcie emocjonalne.

Depresja młodzieńcza objawia się w zespole zaburzeń obejmującym:
1. Zaburzenia nastroju - przejawiają się one w różnego stopnia obniżonym nastoju oraz jego zmienności,
2. podwyższony poziom lęku - charakterystyczne jest występowanie lęku przed przyszłością,
3. zaburzenia sfery poznawczej, obejmujące:
a) trudności w obszarze nauki szkolnej (trudności w uczeniu się, niepowodzenia szkolne, trudności w skupieniu uwagi, brak wytrwałości w nauce),
b) poczucie małej wartości,
c) przekonanie o nieskuteczności własnych działań i nieuchronnym niepowodzeniu,
d) uczucie nudy i niemożność znalezienia przyjemności.
4. zaburzenia aktywności, które mogą być przejawiane przez:
a) wybuchy gniewu, agresji,
b) trudności w rozpoczęciu działania i łatwe męczenie się,
c) zaburzenie systemów dobowych objawiające się trudnościami w rannym wstawaniu, późnym kładzeniu się spać, lepszym funkcjonowaniu w godzinach wieczornych,
d) zaniedbany wygląd i brak dbałości o higienę osobistą,
e) zaburzenia zachowania, które obejmują:
- niepodejmowanie czynności oczekiwanych od adolescenta (chodzenia do szkoły, podejmowania obowiązków szkolnych, domowych i społecznych),
- zachowania łamiące normy i zakazy społeczne (eksperymentowanie ze środkami psychoaktywnymi, chaotyczna i przypadkowa aktywność seksualna),
- zachowania autodestrukcyjne, w tym zachowania samobójcze.
5. dolegliwości somatyczne polegające na skupieniu się na funkcjonowaniu ciała, spadku sprawności i złym samopoczuciu, występują częściej u dziewcząt niż u chłopców.

Za prof. A. Kępińskim ([w:] Psychiatria dzieci i młodzieży, red. I. Namysłowska) wyróżnić można cztery postaci depresji młodzieńczej:
1. postać apatyczno-abuliczną, którą cechuje bierność, brak radości, uczucie pustki, nudy i braku sensu oraz okresowe zachowania niepowściągliwe,
2. postać buntowniczą, cechującą się "przerysowaniem" adolescencyjnych zachowań buntowniczych i agresywnych, poczuciem mniejszej wartości i brakiem wiary w przyszłość,
3. postać rezygnacyjną, przejawiającą się brakiem wiary w siebie, brakiem planów życiowych, poczuciem oczywistości i pesymistycznym spojrzeniem na własną przyszłość,
4. postać labilną, w której cechą wyróżniającą jest zmienność nastroju i zachowania samobójcze w okresach jego obniżenia.

U adolescentów występują wzmożona pobudliwość emocjonalna oraz tendencja do reagowania niewspółmiernego do siły działającego bodźca. Sprzyja to podejmowaniu prób samobójczych. Mogą one mieć charakter:
- instrumentalny, czyli stanowić narzędzie do osiągnięcia celu oraz wyraz determinacji w dążeniu do jego osiągnięcia,
- egzystencjalny, czyli stanowić reakcję na wydarzenie lub reakcję trudną do wytrzymania i przekraczającą zdolności poradzenia sobie.
Dla osób w okresie dorastania psychologicznymi czynnikami ryzyka podjęcia próby samobójczej są:
1. negatywny obraz samego siebie,
2. negatywny obraz (oczekiwania) dotyczące relacji z innymi,
3. negatywne oczekiwania odnośnie do przyszłości.
Żadnej próby samobójczej nie można lekceważyć. Należy też zwracać uwagę na ukryte w słowach czy zachowaniach przesłania presuicydalne, albowiem rzadko się zdarza, że ktoś odbiera sobie życie nie informując o tym otoczenia.

Symptopatologia depresji młodzieńczej wyraźnie wskazuje na to, iż najbardziej rzucającym się w oczy objawem są zaburzenia w zachowaniu. One też wyznaczają podstawową różnicę między depresją młodzieńczą a depresją osób dorosłych.
Podkreślić przy tym należy, że zaburzenia zachowania u adolescentów mogą być też symptomem innych zaburzeń psychicznych, np. schizofrenii.
Elementem różnicującym zaburzenia zachowania wynikające z depresji młodzieńczej od zaburzeń zachowania wynikającym np.. z demoralizacji jest to, jakim dzieckiem ktoś był wcześniej. Trudne zachowania osoby cierpiącej na depresję dotyczą okresu rozwojowego - adolescencji. Zachowania charakterystyczne dla demoralizacji cechuje dłuższy proces ich pogłębiania i nawarstwiania, przebiegający przez różne okresy rozwojowe.

Jeżeli w okresie dorastania pojawią się u młodych ludzi nie występujące wcześniej trudności w uczeniu się, niepowodzenia szkolne, przedstawione wyżej zmiany w zachowaniu - rodzice czy nauczyciele mogą podejrzewać, że zostały one spowodowane depresją młodzieńczą. Warto wtedy poddać dziecko konsultacji psychologicznej czy psychiatrycznej i podjąć stosowne leczenie lub terapię (bądź łącznie: i terapię, i leczenie farmakologiczne).