Oleszno pod rządami Gromadzkiej Rady Narodowej
Zmiany administracyjne i demograficzne
Dnia 25 września 1954 roku weszła w życie ustawa o reformie podziału administracyjnego. Wprowadzono zamiast gmin zbiorowych dużo mniejsze gromady. Organem władzy państwowej w gromadzie zgodnie z ustawą była gromadzka rada narodowa. Reformę argumentowano koniecznością zbliżenia „władzy ludowej” do mas chłopskich. Ustawodawca deklarował, że reforma spowoduje zwiększenie udziału chłopów w rządzeniu państwem, usprawni zaspokajanie ich najważniejszych potrzeb materialnych i kulturalnych. Faktycznie w reformie chodziło o przygotowanie wsi polskiej do planowanej jej kolektywizacji na wzór radziecki.
Gromadzka Rada Narodowa zbierała się na sesjach. Wybierała ze swego grona komisje doraźne i stałe. Na czele Rady stało Prezydium z przewodniczącym. Wsie wchodzące w skład gromady od 1958 roku nazwano sołectwami, przywrócono bowiem stanowisko sołtysa.
Gromadzka Rada Narodowa w Olesznie została utworzona przez Wojewódzką Radę Narodową (WRN) w Kielcach w grudniu 1954 r. W jej skład weszły: Oleszno z 2869 mieszkańcami, Chotów z przysiółkami z liczbą 352 osób, Kozia Wieś – 326 mieszkańców, Świdno – 460 mieszkańców, Wola Świdzińska – 258 mieszkańców, Zabrody – 356 mieszkańców. Od dawnego terytorium gminy Oleszno odpadły więc: Lasocin, Ewelinów, Skałka Polska, Ostra Górka. Tak więc w gromadzie Oleszno o obszarze 65,70 km2 żyło 2869 osób.
W latach 1955-1958 funkcję radnych w GRN Oleszno pełnili: Henryk Brymerski, Leon Kusiński, Stefan Kowalski, Bolesław Siwek, Leon Sobczyk, Roman Budzynowski, Jerzy Sałata, Helena Borkowska, Bronisław Barczyński, Edward Lis, Edward Królikowski, Cecylia Lis, Edward Bitner, Antoni Lis, Franciszka Piorun, Jan Piorun. Przewodniczącym Prezydium został Stanisław Żesławski.
W kolejnej kadencji (1958-1961) na radnych wybrano: Leona Kusińskiego, Henryka Brymerskiego, Stefana Kutelę, Władysława Kapelusza, Jana Jarczyńskiego, Jana Strzelca, Leona Sobczyka, Bronisława Barczyńskiego, Władysława Kowalczyka, Jana Tkacza, Franciszka Pawłowskiego, Ignacego Kowalczyka, Jana Stolarczyka, Stanisława Żesławskiego, Stanisława Marcinkowskiego, Jerzego Sałatę, Jana Stępnia, Józefa Lichosika, Eugeniusza Owczarka, Juliana Garbalę, Jana Bartosa, Jana Pioruna, Edwarda Klimczyka, Stanisława Włodarskiego, Jana Zientarę, Zygmunta Karbowniaka, Józefa Mikołajczyka. Przewodniczącym GRN po raz kolejny został Stanisław Żesławski. Natomiast sołtysami zostali: Antoni Lis (Chotów), Stefan Stępień (Kozia Wieś), Leon Sobczyk (Oleszno), Czesław Gaik (Zabrody), Jan Kowalczyk (Świdno), Tadeusz Kowalczyk (Wola Świdzińska).
Radnymi GRN Oleszno w kadencji 1961-1965 zostali: Kazimierz Cieślak, Józef Lichosik, Eugeniusz Owczarek, Edward Bitner, Jerzy Sałata, Jan Strzelec, Leon Kusiński, Stanisław Żesławski, Henryk Brymerski, Jan Stępień, Helena Kapelusz, Franciszek Orzeł, Bronisław Barczyński, Jan Tkacz, Jan Jarczyński, Jan Stolarczyk, Leon Sobczyk, Julian Garbala, Władysław Kapelusz, Maksymilian Łapot, Jan Bartos, Ignacy Kowalczyk, Zygmunt Karbowniak, Stefania Kutela, Henryk Stolarczyk, Franciszek Pawłowski, Tadeusz Kowalczyk. Prezydium tworzyli: Stanisław Żesławski (przewodniczący), Jan Stępień, Leon Kusiński, Ignacy Kowalczyk. Natomiast sołtysami zostali: Leon Sobczyk (Oleszno), Antoni Lis (Chotów), Stanisław Stępień (Kozia Wieś), Henryk Stolarczyk (Wola Świdzińska), Franciszek Bartocha (Świdno).
W latach 1965-1969 funkcję radnych gromadzkich w Olesznie pełnili: Stanisław Żesławski, Jerzy Sałata, Jan Łącki, Władysław Kowalczyk, Marian Bernat, Czesław Lichosik, Jan Stępień, Edward Kowalczyk, Jan Jarczyński, Leon Kusiński, Zenon Kowalczyk, Władysław Kapelusz, Mieczysław Więckowski, Leokadia Foltyn, Jan Tkacz, Bronisław Barciński, Helena Kowalczyk, Anna Mikołajczyk, Władysław Kowalczyk, Maksymilian Łapot, Jan Zientara, Wiktoria Młynek, Tadeusz Kowalczyk, Zygmunt Karbowniak, Władysław Drzwiecki, Henryk Gacia, Józef Siedlecki. Prezydium tworzyli: Stanisław Żesławski (przewodniczący), Edward Kowalczyk i Władysław Kowalczyk.
Ostatnie wybory do GRN w Olesznie odbyły się w dniu 13 czerwca 1969 roku. Radnymi zostali: Jan Stępień, Edward Kowalczyk, Bronisław Barczyński, Leon Kusiński, Kornelia Struska, Jan Tkacz, Zofia Cieślak, Jan Zientara, Mieczysław Więckowski, Anna Mikołajczyk Stanisław Kapelusz, Czesław Mietelski, Edward Czarnogórski, Stanisław Boruszka, Stanisław Wdowiak, Tadeusz Żmuda, Maria Grabiec, Jerzy Lichosik, Bolesław Siwek, Teresa Boruszka, Stanisław Marcinkowski, Jan Łącki, Jan Jarczyński, Władysław Drzewiecki, Franciszek Komisarczyk, Tadeusz Wanicki. Na przewodniczącego Prezydium wybrano Jana Stępnia.
Ostatnimi sołtysami GRN w Olesznie zostali; Bronisław Marcinkowski (Chotów), Mieczysław Stępień (Kozia Wieś), Leon Sobczyk (Oleszno), Bronisław Olczyk (Świdno), Jan Piorun (Wola Świdzińska).
W 1959 roku powierzchnia gromady Oleszno nieco się powiększyła. 1 stycznia do gromady przyłączono wieś Ostra Górka z gromady Mieczyn, a 31 grudnia przyłączono przysiółek Jamskie ze zniesionej gromady Międzylesie.
Pod koniec lat sześćdziesiątych gromada Oleszno obejmowała sześć sołectw na obszarze 72,0 km2, a zamieszkiwało ją 3159 osób. Była to gromada typowo rolnicza.
Rozwój gospodarczy
Na terenie gromady Oleszno, w chwili jej utworzenia, istniały: kościół w Olesznie, tartak w Lasku, GS „Samopomoc Chłopska”, młyny w Porębach, Lasku, Chotowie i Futerale, Gminny Ośrodek Maszynowy, punkt skupu produktów rolnych i hodowlanych w Olesznie, trzy zlewnie mleka w Olesznie, Świdnie i Chotowie, 9 sklepów GS, w tym 5 w Olesznie, dwa warsztaty rzemieślnicze: krawiecki, szewski, urząd pocztowy w Olesznie, 7 punktów telefonicznych. Oprócz tego funkcjonowały dwie szkoły siedmioklasowe i jedna czteroklasowa, dwie świetlice, biblioteka, OSP w Olesznie, Ośrodek Zdrowia i izba porodowa oraz tzw. resztówka, która prowadziła zespół uprawowy. W 1962 roku GS Oleszno przestała być jednostką samodzielną – doszło do jej przyłączenia do GS Krasocin. Fakt ten osłabił pozycję gospodarczą Oleszna na rzecz Krasocina.
W Olesznie powstało duże Nadleśnictwo państwowe do kierowania gospodarką leśną, a w związku z tym powstały potrzebne budynki i urządzenia kosztem państwa za sumę około 1 ml. 300 tys. złotych.
Ośrodek Zdrowia i porodówka funkcjonowały w „pałacu” – dawnej siedzibie Niemojewskich, znacjonalizowanej w 1945 r. Budynek ten znajdował się w bardzo złym stanie technicznym. Z tego powodu, do czasu zakończenia remontu pomieszczeń, które zajmował ośrodek zdrowia, mieszkańcy gminy przez kilka miesięcy nie mogli korzystać z pomocy lekarskiej. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych nastąpił rozwój służby zdrowia. Pojawił się gabinet stomatologiczny, pracowały cztery pielęgniarki, nadal funkcjonowała izba porodowa.
Aktywnie działały jednostki OSP w Olesznie i Świdnie. W Olesznie wybudowano nową remizę. W 1965 roku OSP Oleszno wzbogaciła się o nowy wóz marki „Deczka”, a OSP Świdno o Dom Strażaka, który powstał dzięki organizowanym przez strażaków zabawom dochodowym oraz ofiarności mieszkańców. W remizie w Olesznie uruchomiono stałe kino.
W Olesznie, Świdnie i Chotowie funkcjonowały również kółka rolnicze, świadczące usługi mechanizacyjne dla rolników: orka, siew zboża, żniwa, omłoty, transport, itp. W 1966 r. w KR Oleszno wybudowano garaże i kuźnię. Rolników wspierał również gromadzki agronom, dla którego wybudowano agronomówkę.
Urząd pocztowo-telegraficzny w Olesznie zatrudniał kierownika oraz trzech listonoszy.
Również w 1966 roku rozbudowano szkołę w Świdnie i prowadzono elektryfikację tej wsi oraz Woli Świdzińskiej. Warto przypomnieć, że w Olesznie i Koziej Wsi pierwsze żarówki elektryczne rozbłysły w domach już w końcu listopada 1958 roku.
W czynach społecznych wybudowano 330 m szosy w Chotowie i 450 m szosy w Koziej Wsi. Niestety, były one bardzo słabej jakości. W tym czasie mieszkańcy gromady Oleszno posiadali 234 odbiorniki radiowe, dwanaście telewizorów oraz mieli do dyspozycji 23 aparaty telefoniczne. Rolnicy gromady założyli kilkadziesiąt sadów owocowych, nabyli około 140 wozów gumowych. Na wsiach było około 42 motocykli, 80 pralek elektrycznych i 400 rowerów.
W pierwszym dwudziestoleciu powojennym powstały również magazyny GS i sklep w Olesznie, a w ramach budownictwa indywidualnego wzniesiono 200 budynków murowanych, w tym 150 domów mieszkalnych. Zmeliorowano około 80% obszarów łąk i pastwisk, zalesiono około 25 hektarów nieużytków rolnych. Funkcjonowały również klubo-kawiarnia, punkt fryzjerski, kiosk „Ruch”, świetlica młodzieżowa i biblioteka gromadzka w Olesznie z pięcioma punktami bibliotecznymi, licząca ogółem 4000 tomów.
Każda wioska gromady była połączona drogami bitymi bądź asfaltowymi z wyjątkiem przysiółków, takich jak: Żeleźnica, Dąbrówki i Ostra Górka. W sumie w ciągu ostatnich dwudziestu lat zbudowano około 30 km tych dróg. Dużym udogodnieniem była budowa drogi asfaltowej do Włoszczowy, dzięki czemu połączenie z powiatem zostało skrócone o 7 km – wcześniej korzystano z drogi przez Krasocin.
Przeprowadzono regulację rzeki Czarnej na długości 10 km i przekopano rowy melioracyjne o długości około 80 km. Na rzece Czarnej wybudowano 3 mosty, w tym jeden betonowy.
Chlubą GRN w Olesznie była orkiestr dęta uświetniająca swoimi występami wszystkie święta państwowe oraz lokalne. Jej kapelmistrzem od 1927 roku był Franciszek Kowalczyk.
Oświata w gromadzie Oleszno
Na terenie gromady Oleszno istniały trzy szkoły podstawowe, w tym dwie 8-klasowe, w których zatrudnionych było 20 nauczycieli. Szkoła w Olesznie funkcjonowała w świeżo wyremontowanym budynku, z częściowo uzupełnionym sprzętem szkolnym z funduszy Wydziału Oświaty we Włoszczowie oraz Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Olesznie. Wartość tego sprzętu i pomocy, według obliczeń ówczesnego kierownika szkoły Leona Kusińskiego, wynosiła około 1000000 zł. Księgozbiór biblioteki szkolnej zwiększył się do 3 tysięcy tomów.
Kolejnym zadaniem gospodarczym była budowa ogrodzenia placu szkolnego, również sfinansowana przez GRN w Olesznie. W następnych latach zbudowano szkolny wodociąg i instalację kanalizacyjną z szambem oraz chodnik przy głównym wejściu do budynku szkolnego, uporządkowano plac szkolny. Zakupiono dla użytku szkoły radioodbiornik AWO-18, do którego podłączono 6 głośników na górnym i dolnym korytarzu oraz w 3 izbach szkolnych.
W dniu 01 września 1972 r. oddano do użytku Dom Nauczyciela z czterema mieszkaniami. Dużo prac przy jego budowie wykonała młodzież szkolna w czynie społecznym.
W roku szkolnym 1957/58 została otwarta I klasa Szkoły Przysposobienia Rolniczego. Odtąd część absolwentów siedmioklasowych szkół podstawowych w Olesznie i Świdnie mogła kontynuować w niej naukę. Na przykład w drugim roku funkcjonowania SPR podjęło w niej naukę 10 spośród 24 absolwentów szkoły podstawowej w Olesznie.
Coraz więcej uczniów kontynuowało naukę w szkołach zawodowych i liceum. Na przykład w latach 1961-1962 do szkół ponadpodstawowych trafiło 50% absolwentów, a już w roku 1964 kontynuowało naukę 30 na 48 absolwentów (ponad 60%). Pod koniec lat sześćdziesiątych coraz więcej absolwentów szkoły trafiało do szkół górniczych na Śląsku. Ta tendencja utrzymywała się przez wiele kolejnych lat.
Zgodnie z Ustawą z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania, naukę w szkole przedłużono o jeden rok i w roku szkolnym 1966/67 pojawiła się klasa ósma. Poszli do niej jako pierwsi uczniowie z rocznika 1952. Nauka w zakresie ośmiu klas szkoły podstawowej była objęta obowiązkiem szkolnym. Dowód ukończenia tej szkoły stanowiło świadectwo ukończenia szkoły podstawowej, które umożliwiało kontynuację nauki w różnego typu szkołach ponadpodstawowych.
W Olesznie do klasy ósmej, w pierwszym roku jej funkcjonowania uczęszczało 23 uczniów – wszyscy ukończyli szkołę.
Skład kadry pedagogicznej prawie corocznie się zwiększał – od siedmiu nauczycieli w połowie lat pięćdziesiątych do piętnastu w roku 1974. Do końca roku szkolnego 1970/71 szkołą kierował Leon Kusiński, który po 55 latach pracy, w tym 31 w Olesznie, przeszedł na emeryturę. Jego miejsce zajął Ignacy Koper, który wraz z żoną Barbarą rozpoczął pracę w szkole w Olesznie w roku 1965.
W roku 1952 w szkole pojawiają się nowi nauczyciele: Janina Szewczyk oraz Witold Baryła. W roku szkolnym 1958/59 w szkole pracują: Kusiński Leon -kierownik szkoły oraz nauczyciele: Kusińska Zofia, Kańska Aniela, Lewicka Włodzimiera, Słupczyńska Maria, Walkiewicz Janina, Klimas Maria, Urbańska Krystyna i Żygulska Alicja.
W roku szkolnym 1960/61 skład grona pedagogicznego wygląda następująco: Kusiński Leon – kierownik szkoły oraz Mendak Stanisława, Lewicka Włodzimiera, Kusińska Zofia, Kańska Aniela, Słupczyńska Maria, Klimas Maria, Wierzbicka Janina, Urbańska Krystyna. Od 01 września 1961 do tego grona dołączyła Więckowska Antonina, a 01 października 1963 r. - Teresa Czapla, żona lekarza dentysty w miejscowym Ośrodku Zdrowia.
W roku szkolnym 1964/65 grono pedagogiczne składało się z następujących osób: Kusiński Leon - kierownik szkoły, Kusińska Zofia, Kańska Aniela, Słupczyńska Maria, Klimas Maria, Więckowska Antonina, Czapla Teresa, Pawłowska Alicja, Pawłowska Teresa, Stolarczyk Stanisława, Palaczka Barbara, Kusiński Czesław.
W roku szkolnym 1965/66 ze szkoły odeszły trzy nauczycielki: Pawłowska Alicja, Klimas Maria i Stolarczyk Stanisława, natomiast pracę rozpoczęli: Smorąg Krystyna, Koper Barbara, Koper Ignacy.
Od 1 września 1966 r. z pracy w szkole zrezygnowali nauczyciele: Palaczka Barbara (Kapelusz) i Kusiński Czesław. Zofia Kusińska odeszła na emeryturę. Natomiast pracę w Olesznie rozpoczęli: Bąk Sabina i Włodarczyk Longin.
W kolejnym roku szkolnym Włodarczyk Longin powołany został do służby wojskowej, a jego miejsce zajęła Skrobisz Maria.
Zmiana nastąpiła również w roku szkolnym 1968/69 - na własną prośbę odeszły Skrobisz Maria i Smorąg Krystyna. Natomiast pracę podjęli: Banaś Anna, Sałacka Barbara, Sikora Janina i Skuza Barbara.
Z dniem 1 września 1969 roku na emeryturę przeszła Kańska Aniela, odeszły ze szkoły: Kępoka (Sikora) Janina i Skuza Barbara, a rozpoczęły pracę: Wolska Krystyna i Stolarska Maria.
W roku szkolnym 1970/1971 do grona pedagogicznego dołączyła Danuta Wiecha, a rok później na emeryturę przeszedł kierownik szkoły Leon Kusiński.
W roku szkolnym 1971/1972 w szkole pracowało 12 nauczycieli: Koper Ignacy, Koper Barbara, Kańska Aniela, Słupczyńska Maria, Czapla Teresa, Sałacka Barbara, Pawłowska Teresa, Banaś Anna, Przerada Krystyna, Szewczyk Maria, Wiecha Danuta, Sadowski Andrzej.
Rok później, na emeryturę odeszła Maria Słupczyńska, a w szkole pracowali: Koper Ignacy, Koper Barbara, Kańska Aniela, Czapla Teresa, Sałacka Barbara, Pawłowska Teresa, Przerada Krystyna, Szewczyk Maria, Sadowska Anna, Bartocha Helena, Kołodziejczyk Barbara, Drej Halina, Sobczyk Anna – filia Chotów. W dniu 25.09.1972 r. w Kielcach odbył się pogrzeb długoletniej nauczycielki, żony byłego kierownika szkoły pani Kusińskiej Zofii. Wzięła w nim udział delegacja nauczycieli.