"Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy
Co nam obca przemoc wzięła, szablą odbierzemy
Marsz, marsz Dąbrowski z ziemi włoskiej do Polski
Za twoim przewodem, złączym się z narodem”

Józef Wybicki, Mazurek Dąbrowskiego,

W sobotę 30 września 2023r. delegacja Szkoły Podstawowej im. Armii Krajowej w Olesznie w składzie: dyrektor, p. Rafał Pacanowski, wicedyrektor- p. Teresa Szczepańska, poczet sztandarowy- p. Ryszard Kowalczyk, drużyna harcerska- p. Anna Resiak wzięła udział w uroczystości patriotycznej na Pękowcu, koło Maluszyna.

Pękowiec- leśne obozowisko partyzantów AK
W okresie II wojny światowej, właśnie na uroczysku Pękowiec, pośród szumiących sosen, w latach 1943-1945, żołnierze I Batalionu ,,Las” 74 Pułku Piechoty AK pod dowództwem mjr Mieczysława Tarchalskiego ,,Marcina”, stworzyli leśne obozowisko wraz z mieszkalnymi ziemiankami oraz magazynem amunicji. Około 8 maja 1944r. z oddziału ,,Marcina” wydzielono grupę ok. 30 partyzantów, którzy mieli prowadzić prace przy zbudowaniu pięciu bunkrów. Żołnierzami dowodzili: por. Eugeniusz Smarzyński „Malinowski” i ppor. Michał Michalski „Skała”. Majstrem budowy został sierż. Mieczysław Mazurkiewicz „Smok” pod którego nadzorem, z dowożonego przez leśników budulca (drewniane bale i deski), wybudowano cztery bunkry mieszkalne oraz bunkier przeznaczony na magazyn. Cztery pierwsze pomieszczenia były częściowo wkopane w ziemię, a z boków i z góry, były obsypane jej grubą warstwą. Całość zamaskowana była mchem i leśną roślinnością.

By czas nie zaćmił i niepamięć

Mimo upływu prawie 80 lat od wspomnianych wydarzeń, w pamięci mieszkańców nadal żywa jest historia żołnierzy I Batalionu ,,Las” pod dowództwem mjr Mieczysława Tarchalskiego ,,Marcina” oraz wizyty jaką złożył na uroczysku Pękowiec, ostatni Komendant Główny AK, gen. Leopold Okulicki ,,Niedźwiadek”, który odwiedził żołnierzy ,,Marcina” 6 stycznia 1945r. Wkrótce też, 19 stycznia 1945r. w Częstochowie wydał ostatni rozkaz, dotyczący rozwiązania Armii Krajowej. Wymownym znakiem naszej zbiorowej pamięci są ,po dzień dzisiejszy, krzyż oraz pomnik, wzniesione w sercu lasu, gdzie jak powiedział podczas swojej wizyty gen. Leopold Okulicki: ,,tu jest wolna i niepodległa Polska, a żołnierze ,,Marcina” są przyszłością Polski”. Aby ocalić od zapomnienia historię tego miejsca, a przede wszystkim przekazać ją kolejnym pokoleniom mieszkańców naszych ,,małych ojczyzn”, władze samorządowe podjęły się dzieła częściowej odbudowy partyzanckiego obozu.
Bunkier AK na Pękowcu został zrekonstruowany
1 września 2022 roku Powiat Włoszczowski podpisał z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego umowę na dofinansowanie zadania: „Odbudowa bunkra i poprawa infrastruktury historycznej bazy AK, którą wizytował gen. Okulicki "Niedźwiadek" na Pękowcu”. W efekcie tego Ministerstwo przekazało na zadanie dotację w wysokości 101 000,00 zł. Finansowo projekt wsparła również gmina Koniecpol przekazując 10 000,00 zł, a pozostałą część wymaganego wkładu własnego, w wysokości 16 000 zł, wyasygnował Powiat Włoszczowski. Zadanie polegało na odbudowie (rekonstrukcji) jednego z kilku bunkrów AK położonego we włoszczowskim leśnym kompleksie- miejscu zwanym Pękowcem oraz umożliwienie udostępnienia kompleksu społeczeństwu w celu popularyzacji wiedzy o historii regionu i Polski. Zostały przeprowadzone również kompleksowe prace remontowo - konserwatorskie przy obelisku (czyszczenie, naprawa, impregnacja itp.). Ważnym partnerem tego zadania było również Nadleśnictwo Włoszczowa. Nieoceniona była także współpraca Powiatu z p. Jackiem Nestorem ze Szczecina- Prezesem Stowarzyszenia „Pękowiec”, przy opracowaniach danych archiwalnych dotyczących rekonstrukcji budowli oraz p. Rafałem Żelichowskim- Członkiem Światowego Związku Żołnierzy AK – Koło we Włoszczowie.
,,Obronić co najlepsze, by służyło Polsce jeszcze”
Podniosłym akcentem uroczystości na Pękowcu była ceremonia wręczenia odznaczeń państwowych. Zarządzeniem Ministra Urzędu Kombatantów i Osób Represjonowanych, p. Jana Józefa Kasprzyka, medal ,,Pro Patria” otrzymali pracownicy Szkoły Podstawowej im. Armii Krajowej w Olesznie: p. Andrzej Kowalczyk i p. Małgorzata Marcinkowska oraz mieszkaniec Oleszna p. Jerzy Kapelusz. Natomiast medal ,,Pro Publico Poloniae” otrzymał członek Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej- Koło w Olesznie, p. Jan Mazur. Medalem „Pro Patria” mogą być honorowane osoby (fizyczne oraz prawne) szczególnie zasłużone w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej. Medal „Pro Bono Poloniæ” został ustanowiony dla upamiętnienia 100. rocznicy odzyskania przez Polskę Niepodległości i przyznawany jest osobom (fizycznym oraz prawnym) znaniu szczególnych zasług w upowszechnianiu wiedzy o historii walk niepodległościowych, krzewieniu postaw patriotycznych w polskim społeczeństwie, a także kultywowaniu oraz popularyzacji poza granicami Kraju wiedzy o tradycjach niepodległościowych. Odznaczenia w imieniu Szefa Urzędu Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wręczyła p. Anna Krakowiak.
Więc szumcie nam jodły…
Dla uczniów naszej szkoły, udział w uroczystości pozwolił na nowo odkryć piękno uroczyska Pękowiec. Wspólny śpiew ,,Mazurka Dąbrowskiego”, wystąpienia zaproszonych gości, partyzancka opowieść, p. Ryszarda Kowalczyka, recytacja przez harcerzy Szkoły Podstawowej im. Armii Krajowej w Olesznie wiersza pt.: ,,Modlitwa Akowców Ziemi Włoszczowskiej”, napisanego przez śp. kapitana Leona Staroszczyka ps. ,,Smolicz”, żołnierza ,,Marcina”, złożenie wiązanek kwiatów i zniczy pod pomnikiem i krzyżem, cześć oddana minutą ciszy i salwa honorowa, wreszcie zwiedzanie odbudowanego drewniano- ziemnego bunkra I Batalionu ,,Las” 74 PP AK mjr Mieczysława Tarchalskiego ,,Marcina” sprawiły, że Pękowiec nadal pozostaje strażnikiem naszej lokalnej i narodowej pamięci. Wierzymy, że właśnie tutaj, w otoczeniu wysokich sosen, pośród leśnych ścieżek prowadzących do odbudowanego obozowiska żołnierzy mjr ,,Marcina”, można usłyszeć opowieść o leśnych żołnierzach, dla których ,,koszary to chłodny cień lasu” i którzy ,,swe głowy chronili pod skrzydła szałasów”.

Tekst i zdjęcia: Ryszard Kowalczyk, historyk SP im. AK w Olesznie