Nasz Patron AK w wierszach i pieśniach Armia Krajowa w poezji - część IIIArmia Krajowa w poezji - część III
Armia Krajowa w poezji - cz. III
„Pamięci ich będziemy godni” - scenariusz
Część pierwsza
Krótkie, zwięzłe teksty o poległych w walkach i straconych w egzekucjach – powinny dotyczyć najbliższego terenu. Każdy z wykonawców zapala świeczkę i stawia ją na pniaczku.
Część druga
Opis do tekstu nr l.
Czternastu wykonawców stoi przy pniaczkach, na których palą się świece. Z tyłu kulis II wychodzi Dziewczyna VIII, dochodzi do środka tyłu sceny i mówi tekst. W czasie recytacji tekstu idzie wolno między pniaczkami, wybierając najdłuższą drogę, do środka przodu sceny, gdzie stojąc już kończy swój tekst.
Tekst nr l
Dziewczyna VIII
Pośród codziennych spraw prostych i trudnych, biegnących torem współczesnych pokoleń ... obok idei, czynów, poświęceń, życia tętniącego blaskiem i cieniem, wśród gwaru wesołych dziecięcych głosów, szumu listowia i śpiewu ptaków, jak cierń tkwi w sercu bolesne wspomnienie dni pełnych koszmaru, strachu i śmierci.
Polegli w ciszy ,.., polegli w krzyku ...,
polegli z pieśnią zwycięstwa na ustach.
Dziewczyna VIII opuszcza głowę, wykonawcy przy pniaczkach powtarzają ostatnie zdanie, stosując pauzy w miejscach wykropkowanych. Następnie wszyscy gaszą świece i odchodzą na tył sceny w szereg i odwracają się.
Opis do piosenki pt. "Wrzosy"
Z kulis wychodzi na scenę solistka śpiewając piosenkę i dochodzi do środka sceny, gdzie kończy pierwszą zwrotkę. W tym czasie grupa recytatorów odchodzi za kulisy. W połowie pierwszej zwrotki chór wychodzi z kulis i ustawia się w podwójne półkole na tyle sceny. Refren piosenki wykonuje solistka i chór, który śpiewając idzie w dwurzędzie na przód sceny.
II zwrotka piosenki - śpiewa solistka.
Chór nucąc odchodzi na tył sceny w dwurzędzie. Na tyle sceny rzędy rozchodzą się tworząc jedno duże półkole. II refren śpiewa chór, podchodząc w półkolu do przodu sceny. Następnie wszyscy śpiewają i parami od środka przodu sceny schodzą na tył sceny /dalej śpiewając/, a następnie za kulisy.
Piosenka pt. "Wrzosy"
Muzyka: R. Gleinert
Słowa: G. Walczak
Spod nóg tryskały kwiaty ziemi
Dokąd, ach dokąd wędrujemy?
te kwiaty miały dziwną czerwień.
Rosły nam w ustach róży ciernie.
Noc całą szliśmy pod sosnami.
Szły sosny we śnie razem z nami.
Bez końca śnił się sen o lesie.
Za nami wlókł się smutny wrzesień
Refren:
Wrzosy, wrzosy - lila mgła
Gdzieś we wrzosach chłopak padł
O poranku kroplą rosy
Zapłakały nad nim wrzosy.
Nikt nie mówił zbędnych słów,
gdy wyrastał w lesie grób.
Czasem tylko wiatr niósł głosy,
to szumiały polskie wrzosy.
Dziś inne kwiaty z naszej ziemi
w krąg wyrastają gdy idziemy,
gdy czasem razem z dziewczynami
stajemy cisi pod sosnami.
Coś wtedy śpiewa w starych sosnach
o dawnych czasach i o chłopcach.
Ginęli tu w zielonym lesie,
kiedy liliowy płonął wrzesień.
Refren:
Wrzosy,, wrzosy - lila mgła ... itd.
Część trzecia
Opis do tekstu nr 1 i nr 2.
Efekty akustyczne /odgłosy bomb, dział, wystrzałów, syren/ z taśmy magnetofonowej. Początkowo mocne. Na scenę wbiega grupa recytatorów zbiegając się w jedną grupę w kąt na tyle sceny - przy kulisach II. Efekty akustyczne cichną, lecz trwają dalej. Na tym tle, tekst nr l, wykonuje Chłopiec I znajdujący się po przeciwnej stronie sceny niż grupa / w przedzie sceny przy kulisach I /.
Podczas mówienia tekstu nr l grupa rozbiega się, zatrzymując się w różnych odległościach od chłopca.
- Od słów tekstu Chłopca I: "do jakiejś oznaczonej linii"- Chłopiec II po przeciwnej stronie /w tyle sceny przy kulisach II/ wykonuje /w sposób nawołujący okrzykiem / tekst nr 2 na tle ostatnich słów Chłopca I. Tworzy się w ten sposób dwugłos, z tym, że głos Chłopca II musi być mocniejszy.
Podczas recytacji tekstu nr 2, recytatorzy kolejno podbiegają do Chłopca II tworząc szereg, zostawiając po przeciwnej stronie Chłopca I samego.
Następnie po skończonej recytacji tekstu nr 2 jednocześnie wykonują krok do przodu powtarzając ostatnie słowa.
Tekst nr 1:
Żołnierze niemieccy!
- Zniszczenie Polski jest naszym pierwszym zadaniem. Celem musi być nie dotarcie do jakiejś oznaczonej linii, lecz zniszczenie żywej siły!
- Bądźcie bez litości!
- Bądźcie brutalni!
- Prawo jest po stronie silniejszego!
Tekst nr 2:
Do broni Polacy !
Do broni ! /wszyscy/
Bądźcie odważni i dzielni !
Polska naszą ojczyzną, będziemy jej bronić
do ostatniej kropli krwi /wszyscy/
Opis do tekstu nr 3.
Milkną efekty akustyczne z taśmy magnetofonowej. Grupa pozostaje na miejscu, odchodzi Chłopiec I na kulisy. Z grupy recytatorów wychodzi Dziewczyna VIII, idzie w kierunku środka sceny, bardzo wolnym krokiem, między pniaczkami, jak najdłuższą drogą, mówiąc I i II zwrotkę tekstu nr 3. III zwrotkę wykonuje stojąc na środku sceny.
Podczas recytacji tekstu nr 3 grupa skupiona przy Chłopcu II rozsypuje się wzdłuż sceny /przy kulisach II/ w nieregularny dwuszereg zwracając się w stronę kulis I. Przy recytacji II i III zwrotki idą bardzo wolnym, lecz równomiernym krokiem w nieregularnym dwuszeregu /rodzaj szachownicy/, dochodząc do kulis I. Po wykonaniu wiersza wykonują krok do przodu i powtarzają razem ostatni werset wiersza. Recytatorzy schodzą na kulisy.
Tekst nr 3:
A potem kraju runęło niebo.
Tłumy obdarte z serca i ciała,
i dymił ogniem każdy kęs chleba,
i śmierć się stała.
Piasku, pamiętasz? Krew czarna
w słupy związana - ciekła w wielkie mogiły
jak złe gałęzie wiły się trupy
dzieci - i batów skręcone żyły.
Piasku, to tobie szeptali leżąc,
wracając w ciebie krwi nicią wąską,
dzieci, kobiety, chłopi, żołnierze:
"Polsko, odezwij się Polsko" /wszyscy/
Opis do piosenki pt. "Biały krzyż".
Solistka od tyłu sceny idąc między pniaczkami do środka przodu sceny śpiewa I zwrotkę. Chór I zwrotkę nuci za kulisami, wychodzi z kulis w połowie I zwrotki gromadząc się w trzy grupy.
Refren śpiewa chór z solistką. Solistka pozostaje na miejscu, chór grupami śpiewając refren, idzie w kierunku przodu sceny. II zwrotkę wykonuje solistka II /kroki sceniczne jak solistka I/.
Podczas II zwrotki wraz z solistką I chór odchodzi na tył sceny, tworząc dwuszereg w kierunku widowni. Refren śpiewa chór, i solistka II w miejscu. Chór śpiewa refren idąc w dwuszeregu do przodu sceny. Następnie nucąc zwrotkę odchodzą parami na tył sceny i kulisy.
Piosenka pt. "Biały Krzyż"
Muzyka: K. Klenczon
Słowa: J. Kondratowicz
Gdy zapłonął nagle świat,
bezdrożami szli przez śpiący las.
Równym rytmem młodych serc
niespokojne dni odmierzał czas.
Gdzieś pozostał ognisk dym,
dróg przebytych kurz, cień siwej mgły,
Tylko w polu biały krzyż
nie pamięta już, kto pod nim śpi.
Jak myśl sprzed lat
jak wspomnień ślad
wraca dziś
pamięć o tych, których nie ma.
Żegnał ich wieczorny mrok,
gdy ruszali w bój, gdy cichła pieśń,
Szli, by walczyć o twój dom
wśród zielonych poi, o nowy dzień !
Lecz nie wszystkim pomógł los
wrócić z leśnych dróg, gdy kwitły bzy.
W szczerym polu biały krzyż
nie pamięta już, kto pod nim śpi.
Opis do tekstu nr 4.
Z kulis I wychodzi do środka sceny Dziewczyna III. Ze środka sceny recytuje tekst nr 4. Podczas recytacji z kulis I przechodzi za kulisy II wymijając recytatorkę - jednocześnie grupa recytatorów z kulis II przechodzi na kulisy I.
Tekst nr 4:
Szli niosąc w piersiach kamień - to była ojczyzna:
głodna,
obdarta,
bosa,
którą zostawili za progami czworaków
u postnego stołu
pod strażą policjanta,
w suterenach Bałut,
w ruderach Tomaszowa,
pod strzechami Kujaw,
w zaułkach za Wawelem,
na Powiślu,
na Woli,
w zdradzonych okopach
opuszczonej Warszawy,
w Modlinie.
Opis do tekstu nr 5 i nr 6.
Z kulis II na środek przodu sceny, recytując swój tekst wychodzi Dziewczyna IV. W pewnej odległości za nią idzie reszta recytatorów z tyłu kulis. Tworzą rząd wśród środka sceny. Dziewczyna IV wychodzi recytując swój tekst. Dziewczyna V w ten sam sposób prowadzi grupę swoich recytatorów, którzy tworzą drugi rząd obok pierwszego /zwróceni do siebie twarzami, tworzą szpaler/.
Z końca szpaleru wychodzą: Dziewczyna I i Dziewczyna II. Idą szpalerem wykonują tekst nr 6/przemian, z tym, że teksty te na końcu nakładają się w mówieniu na końcowych słowach - tworząc dwugłos.
Dziewczyna I i III dochodzą do początku szpaleru. Kończą teksty. Pozostali w tym czasie ustawiają się w szereg w przedzie sceny.
Tekst nr 5:
Dziewczyna IV
Niemcy podpalali wsie i miasteczka
zapalili twoją wieś o świcie,
nikt nie został prócz ciebie przy życiu.
Matki popiół, ojca i brata,
pomieszany z popiołem chaty.
Dziewczyna V
Na mojej ziemi
miliony mogił
przez moją ziemię
przeszedł ogień
Tekst nr 6:
Dziewczyna I
Matki traciły pamięć
I przeinaczały imiona synów.
Dziewczyna II
Na Hieronima wołały Bronisław
Dziewczyna I
Na Bronisława Hieronim.
Dziewczyna II
Ojciec bezsilny, przy drodze, w rowie
Leżał z ranami na rękach i głowie
Dziewczyna I
Ludzie szli obok dniem i nocą
Przejęci własnym nieszczęściem,
Dziewczyna II
Nikt nie pomyślał o nim
Ale o synach nie wiedzieli,
Dziewczyna I
2e jeden umarł zamęczony w obozie,
Dziewczyna II
Drugiego poszarpały pociski
Dziewczyna I i II
I dlatego pytali się nieustannie
Gdzie jest kto bliski. (2 razy powtarzają)
Opis do tekstu nr 7.
Tekst wykonuje Chłopiec V w miejscu. Pozostali od słów "I pchano siłą w paszcze aut", kolejno (ale nie po kolei lecz wyrywkowo) parami odwracają się i marszowym krokiem odchodzą na tył sceny.
Wszyscy recytatorzy powtarzają ostatnie słowa wiersza. Odchodzą wraz z Chłopcem za kulisy.
Tekst nr 7:
Ich wszystkich było pięćdziesięciu
Wiązano w grupy po dziesięciu
I pchano siłą w paszcze aut,
a potem - Wola, Włochy, dworzec ...
Nad wszystkim bujał jak proporzec,
dopełniający się już gwałt.
Ich było tylko pięćdziesięciu
z Powiśla, z Woli byli wzięci.
Z warsztatów pracy, fabryk hut ...
w wojennym szczęściu i nieszczęściu ku
dniom tak wtedy oddalonym.
Opis do piosenki pt. "Piosenka siostry".
Wykonawcy: solistka, solista oraz wszyscy pozostali tzn. chór i recytatorzy.
I zwrotka - śpiewa solistka, idąc między pniaczkami. Zwrotkę kończy stojąc na środku przodu sceny. W tym czasie pozostali wykonawcy wychodząc z kulis na scenę tworząc grupę o płaszczyźnie trójkąta równobocznego, podstawą opartego o tył sceny a wierzchołkiem o środek sceny. Pod koniec zwrotki wszyscy wykonawcy ustawieni w trójkąt powtarzają śpiewając dwa ostatnie wersety, idąc jednocześnie zwartą grupą w trójkącie. Solistka w tym czasie odchodzi na lewy bok przodu sceny i pozostaje na miejscu.
II zwrotka - śpiewa solistka wychodząc z trójkąta i kierując się do prawego boku przodu sceny, gdzie kończy zwrotkę, stojąc zwrócona w kierunku solistki (lewy bok przodu sceny). Pozostali wykonawcy podczas II zwrotki rozchodzą się z "trójkąta" po scenie i kierują się do prawego boku tyłu, sceny, gdzie tworzą wieloszeregowe półkole zwrócone w kierunku solistki. Stojąc w półkolu powtarzają śpiewając ostatnie dwa wersety zwrotki.
III zwrotkę śpiewa ponownie solista, idąc w kierunku solistki, dochodząc do niej kończy zwrotkę.
Pozostali wykonawcy idą zwartym półkolem do solistki (lewy bok przodu sceny), otaczają ją, tworząc zwartą grupę o płaszczyźnie koła i powtarzają śpiewając ostatnie dwa wersety zwrotki.
Na środku sceny pozostają recytatorzy tworząc półkole zwrócone do widowni. Chór odchodzi na kulisy.
Piosenka pt. "Piosenka siostry"
Przyszło trzech po brata mego
Wczoraj w nocy go zabrali
I w kajdany zakutego
Tam pod lasem rozstrzelali (wszyscy)
Gwiazdy bladły już na niebie
Brzozy po polach szumiały
Bunt się palił w twoim śpiewie
Kiedy rozbrzmiewał głos wystrzałów (wszyscy)
Twego buntu leci płomień
Niedaleki dzień zapłaty
Siostro, weź karabin w dłonie,
Pomści j bojownika brata. (wszyscy)
Opis do tekstu nr 8.
Z półkola wychodzi (trzy kroki do przodu) Dziewczyna VII - recytuje wiersz –
Tekst nr 8.
Kiedy w Lublinie wzięli ją Niemcy
Przybladła trochę, ale nic więcej.
Kopali, bili, ból ją zamroczył –
Nie zapłakała,
Ginęła jakoś powoli,
Cicho, bez słowa, jakby bez bólu.
Hen w domu matka płakała po niej
I Polska, (wszyscy)
Opis do tekstu nr 9 i nr 10.
Dziewczyny I i II idą w parze między pniaczkami, recytują przemiennie kolejno zwrotki wiersza - tekst nr 9. Przy ostatniej III zwrotce dochodzę do środka przodu sceny, gdzie razem powtarzają ostatni werset dwa razy /drugi raz ciszej/, ale w ten sposób, że Dziewczyna II powtarza z opóźnieniem w stosunku dci Dziewczyny I /powstaje dwugłos/ i następnie idą w kierunku lewego boku przodu sceny, gdzie pozostają zwrócone do widowni.
Kiedy Dziewczyna I i II powtarzają razem ostatni werset swojego tekstu - druga para: Dziewczyna III i IV idąc podobnie jak pierwsza para, przemiennie recytują I i II zwrotkę tekstu nr 10. III zwrotkę recytują razem idąc w kierunku prawego boku przodu sceny. IV zwrotkę recytują obie pary zwrócone w stronę widowni.
Uwaga! Recytacja III i IV zwrotki powinna stopniowo przechodzić w melodeklamację.
Tekst nr 9:
Dziewczyna I
Oddzielili cię syneczku od snów co jak motyl drżą,
Haftowali ci syneczku smutne oczy rudą krwią.
Malowali krajobrazy r żółte ściegi pożóg,
Wyszywali wisielcami drzew płynące morze.
Dziewczyna II
Wyuczyli cię syneczku ziemi twej na pamięć,
Gdyś jej ścieżki powycinał żelaznymi łzami.
Pochowali cię w ciemności, odkarmili bochnem trwóg,
Przemierzyłeś po omacku najwstydliwsze z wszystkich dróg.
Dziewczynę I
I wyszedłeś jasny synku z czarną bronią w noc,
I poczułeś jak się jeży w dźwięku minut - zło.
Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką.
Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?
Tekst nr 10:
Dziewczyna III
Niebo złote ci otworzę,
w którym ciszy biała nić
jak ogromny dźwięków orzech,
który pęknie, aby żyć
zielonymi listeczkami,
śpiewem jezior, zmierzchu graniem,
aż ukaże jądro mleczne
ptasi świt.
Dziewczyna IV
Ziemię twardą ci przemienię
w mleczów miękkich płynny lot,
wyprowadzę z rzeczy cienie,
które prężą się jak kot,
futrem iskrząc zwiną wszystko
w barwny burz, w serduszka listków,
w deszczów siwy splot.
Dziewczyna III i IV
Jeno wyjmij mi z tych oczu
szkło bolesne - obraz dni,
które czaszki białe toczy
przez płonące łąki krwi.
Dziewczyna I, II, III
Jedno odmień czas kaleki,
zakryj groby płaszczem rzeki,
zetrzyj z włosów pył bitewny,
tych lat gniewnych
czarny pył.
Opis do piosenki pt. "Kołysała matka".
Dwie solistki wychodzą z kulis na środek sceny. I zwrotkę śpiewa solista I. II zwrotkę śpiewa solistka II. Dwa ostatnie wersety zwrotki powtarza chór na kulisach.
Piosenka pt. "Kołysała matka"
Kołysała matka, kołysała syna.
I śpiewała - lulaj, luli, synku, luli.
- Zaśnie synek, zaśnie - zaszumiała trzcina
Nie od kołysania, od niemieckiej kuli.
- Zaśnie synek, zaśnie - zaszumiała trzcina
Nie od kołysania, od niemieckiej kuli.
Kołysała matka, syna kołysała
I śpiewała cicho - Śpij, jasny do rana
- Zaśnie synek, zaśnie - wierzba zaszumiała
Nie noc go ułoży, a niemiecki granat. (2 razy)
Kołysała syna, matka kołysała
Nie umiała żadnej piosenki zanucić.
Tylko trzcina z wierzbą cicho zaszumiała
- Nie wróci, Jasieńko, z wojenki nie wróci. /2 razy/
Opis do tekstu nr 11.
Tekst został podzielony na jedenaście części, które są mówione przemiennie raz przez wszystkich wykonawców /chór na kulisach i recytatorów ustawionych w zwartą szachownicę na tyle sceny/, raz przez pojedyncze osoby /z "tłumu" o najmocniejszych głosach/. Podczas zbiorowej recytacji grupa recytatorów idzie w kierunku przodu sceny natomiast w czasie recytacji pojedynczej osoby, stoi w miejscu /chór recytuje na kulisach/.
Tekst nr 11:
wszyscy - Każdego dnia okupacji ginęło 3 tysiące Polaków.
osoba - śmierć dosięgała ich w obozach, w miejscach masowych zbrodni, egzekucjach ulicznych
wszyscy - Niemcy spalili doszczętnie kilkaset wsi, mordując mieszkańców.
osoba - Osobna karta gehenny to los polskich dzieci.
wszyscy - Zginęło ich l milion 800 tysięcy.
osoba - Inną formą wyniszczenia narodu była niewolnicza praca na rzecz Niemców.
wszyscy - Do Rzeszy wywieziono 3 miliony Polaków
osoba - Łącznie na naszej ziemi było 5877 obozów, podobozów, więzień, aresztów i gett, z
których każde było miejscem zbrodni.
osoba - W warszawskim więzieniu gestapo przy Alei Szucha odkryto po wojnie napis:
wszyscy - Łatwo jest o Polsce mówić –
trudniej dla niej pracować –
jeszcze trudniej umrzeć –
a najtrudniej cierpieć.
Opis do tekstu nr 12.
Dziewczyna III ze zwartej szachownicy na przedzie sceny recytuje wiersz. Pozostali parami odwracają się na podanych niżej słowach i idą w kierunku tyłu sceny, gdzie pozostają zwróceni do widowni. - "na Pawiaku" - 2 pary, "na Powiślu" - 2 pary, "Na Szucha" - 2 pary, "za drutami Stuthofu" - 2 pary, "w piecach Oświęcimia" - pozostali.
Po skończonej recytacji, wszyscy schodzą na kulisy. Pozostaje tylko Dziewczyna V do recytacji tekstu następnego.
Tekst nr 12:
Szli niosąc w piersiach kamień
- to była ojczyzna
katowana,
wyjąca z bólu,
ubroczona,
z gipsem wpychanym w gardło,
ale niepodległa
na Szucha,
na Pawiaku,
za drutami Stuthofu,
w piecach Oświęcimia.
Opis do tekstu nr 13.
Na pustej scenie recytuje
Dziewczyna V.
Tekst nr 13:
Trzęsą się, kulą się
zamykają oczy
zasłaniają uszy
modlą się, milczą
swój tuli się do swego
obcy tuli się do obcego
żona tuli się do złego męża
zła córka objęła matkę
pijak mówi przebacz mi Boże
wszystkich otwiera trwoga
łączy trwoga, oczyszcza trwoga,
w niebo wstępują zbiorowo
do nieba trwogi.
Opis do tekstu nr 14.
I i II zwrotka - Z kulis idzie Chłopiec II, bardzo wolno, w kierunku prawego boku przodu sceny recytując tekst.
W tym samym czasie wychodzą z kulis wszyscy recytatorzy i idą bardzo wolno /głowy opuszczone/ za Chłopcem II po przekątnej sceny, ustawiając się w regularne pola szachownicy, stając wyprostowani podnoszą głowy- i wpatrują się w "górny punkt". III i IV zwrotka - Chłopiec IV recytuje stojąc w prawym boku przodu sceny, pozostali rozchodzą się z szachownicy po scenie bardzo wolno, następnie tworzą dwa półkola w lewym boku tyłu sceny, gdzie stoją z głowami opuszczonymi. W zwrotce IV podnoszą głowy, wznoszą głowy, wznoszą nierównomiernie ręce /prawe wcześniej/, zatrzymując je na różnych wysokościach. Na ostatnim wersecie ręce powoli opuszczają, tworząc z półkoli dość zwartą grupę.
V i VI zwrotka - 2 grupy rozchodzą się po scenie, tworząc nieregularne pola szachownicy, następnie zatrzymują się zwróceni w różnych kierunkach.
VII i VIII zwrotka - Po zwrotce VI pauza w recytacji /kilka sekund/, recytatorzy jak poprzednio w grupie w nieruchomej postawie. Chłopiec II idzie powoli na środek przodu sceny, zwraca się do widowni i recytuje VII i VIII zwrotkę. Po słowach: "Kto z nas powróci trudno rzec", recytatorzy rozchodzą się w czworoboku, odwracają się i idą bardzo wolno w kierunku tyłu sceny. Na ostatnim wersecie zwrotki "Błogosławione Twoje imię" wykonują jednocześnie półobrót i zatrzymują się zwróceni w różnych kierunkach. Po skończeniu recytacji Chłopiec II podchodzi do środka sceny /grupa recytatorów w nieruchomej postawie/, następnie na tył sceny i kulisy.
Muzyka K. Pendereckiego z płyty - odtwarzany jest fragment II Symfonii. Grupa recytatorów idzie powoli na tył sceny i na kulisy. Z grupy pozostaje na środku tyłu sceny zwrócona w kierunku widowni Dziewczyna VII, która po zejściu grupy na pustej scenie recytuje tekst następny.
Tekst nr 14
Piszę do ciebie mamo ten list
Z więziennych murów Oświęcimia
Teraz jest wieczór, a wichru gwizd
Niesie mi Twoje święte imię.
Nie mogę pisać to, co bym chciał
Bo byś zalała łzami lica,
Wiem, że mnie widzisz, że mąk mych szał
Czai się teraz w Twych źrenicach
Ciała ubyło mi chyba z ćwierć
Lecz gdy duch silny - cóż to znaczy?
My tutaj każdą widzimy śmierć,
Która nam co dzień w oczy patrzy
Codziennie zbiórka, szkieletów tan,
Zaledwie ranek mgła okrywa.
Coraz liczniejszy więźniów stan
I coraz więcej nas ubywa.
Gdy noc nadchodzi nie mogę spać
Ku Tobie wszystkie lecą myśli.
Żal mi, że w bólu musisz trwać
Któż Twoje łzy mi tutaj przyśle?
Wokół październik, chmury i deszcz.
Giniemy jak liście na drzewach.
Kiedyś po latach niejeden wieszcz
Piosenkę o nas wam zaśpiewa.
Kto z nas powróci trudno rzec.
popioły ludzkie trą w rzeszotach
I ciągle dymi ten straszny piec,
Ulata duch nasz jak tęsknota.
Piszę do Ciebie mamo ten list
Z więziennych murów Oświęcimia,
Niech Ci zaniesie go wiatru gwizd,
Błogosławione Twoje imię.
Opis do tekstu nr 15.
/Muzyka K. Pendereckiego/ Dziewczyna VII idzie w kierunku środka sceny /kilka kroków/, zatrzymuje się i mówi: "Napisz" -dalej trzy kroki bez recytacji, następnie mówi; "Zwykłym atramentem na zwykłym papierze". Następnie Idzie dalej do środka przodu sceny /trzy kroki bez recytacji/ i mówi: "Nie dano rei jeść, wszyscy pomarli z głodu. Wszyscy ilu?" Dalej recytuje stojąc. / W części I wiersza "chodzenie" recytatorki odbywa się w różnych kierunkach, aż do miejsca środka przodu sceny, gdzie wykonuje II część wiersza stojąc/. Po zakończeniu recytacji schodzi na tył sceny i na kulisy.
Tekst nr 15:
Napisz to. Napisz. Zwykłym atramentem
na zwykłym papierze - nie dano mi jeść,
wszyscy pomarli z głodu. Wszyscy ilu?
To duża łąka. Ile trawy
przypadło na jednego? Napisz: nie wiem
Historia zaokrągla szkielety do zera
Tysiąc i jeden to wciąż jeszcze tysiąc
Ten jeden, jakby go wcale nie było
płód urojony, kołyska próżna
elementarz otwarty dla nikogo,
powietrze, które śmieje się, krzyczy rośnie
schody dla pustki zbiegającej do ogrodu
miejsce niczyje w szeregu.
Opis do tekstu nr 16.
Tło muzyczne jak poprzednio, lecz mocniejsze, recytacja bardziej mocna, zdecydowana.
I zwrotka - W czasie, gdy Dziewczyna VII odchodzi ze środka tyłu sceny, idzie Chłopiec I /prowadząc za sobą w rzędzie trzech recytatorów/ w kierunku środka sceny /w miejscu między środkiem, a prawym bokiem sceny/, recytuje I zwrotkę, którą kończy w w/w miejscu sceny, gdzie z grupą chłopców tworzą linię prostą, zwróceni - do widowni, pozostają w szeregu do końca recytacji wiersza.
- Chłopiec III /recytuje III zwrotkę/ wraz z grupą trzech recytatorów skręca do lewego boku sceny, gdzie ustawia szereg.
- Chłopiec IV /IV zwrotka, prowadzi dwóch recytatorów, tworzą szereg od środka w kierunku prawego boku sceny.
Po słowach, "Pójdź wyczytaj z syna twego czoła", muzyka urywa się i po chwili Chłopiec IV mówi: "Tu jest prośba, abyś go pomściła".
Następnie wszystkie szaregi - jednocześnie wykonują krok do przodu i wszyscy powtarzają ten werset.
Odchodzą rzędami na kulisy /na odgłosie werbli/.
Tekst nr 16:
Nie chodź próżno pod mury Pawiaka,
Gdzie męczeństwem każda cegła dyszy.
Twego serca wyjącego bólem,
Katowany syn tam nie usłyszy.
Nie patrz ciągle też w Palmirów stronę,
Gdzie codziennie nowe ciała kryją
Te, choć w piachu głęboko grzebane,
Wstaną z martwych! W dzień sądu ożyją!
Niech cię trwoga nie trzęsie,
Gdy otrzymasz z obozu depeszę ...
Syn twój przecież na próżno nie skonał,
Lecz zwycięstwo wolności przyspieszył!
Nie o rozpacz syn twój wówczas woła
Choćby ci zgroza włosy zbieliła,
Pójdź wyczytaj z syna twego czoła
Tu jest prośba, abyś go pomściła!
Opis do piosenki pt. "Lesie, polski lesie".
Śpiewają wszyscy wykonawcy. I zwrotka - Recytatorzy na kulisach w miejscu, chór w dwóch grupach śpiewa, idąc krokiem marszowym w dwóch kołach po scenie. II zwrotka - Chór śpiewa, idąc w dwóch elipsach /linia środka i przodu sceny - wolna/, recytatorzy śpiewają, idąc z kulis w dwóch rzędach, następnie wzdłuż linii przodu sceny, raz w kierunku prawego boku, raz w kierunku lewego, dalej do tyłu sceny wzdłuż linii środka sceny, na linii tyłu sceny w szereg zwrócony do widowni, gdzie kończą śpiew pieśni.
Po II zwrotce chór nucąc schodzi za kulisy. Recytatorzy z szeregu rozchodzą się po scenie tworząc trzy dowolne grupy. W grupach siadają na scenie.
Piosenka pt. "Lesie, polski lesie"
Słowa: autor dotąd nieznany
na melodię: "Wojenko, wojenko".
Lesie, polski lesie,
Ty leśne pustkowie,
Wiatr od ciebie niesie,
Wiatr od ciebie niesie,
Wolnej Polski powiew.
Choć nam niebo dachem,
Leśny mech posłaniem,
Wróg podszyty strachem,
Wróg podszyty strachem,
Nas tu nie dostanie.
Opis do tekstu, nr 17.
Z grupy siedzących na scenie wstaje Dziewczyna V i chodząc pomiędzy grupami i pniaczkami wykonuje I i II zwrotkę. Chłopiec V wstaje z grupy, podchodzi do Dziewczyny V recytując zwrotkę III. Na słowach: "Zostawmy marzenia rodzinne" grupy recytatorów wstają i tworzą szeregi. Po ostatnim wersecie - szeregi wykonują krok do przodu - mówią razem "Rozkaz", po czym robią kolejny krok do przodu i mówią: "naprzód wroga bić" Schodzą szeregami na tył sceny, gdzie tworzą szereg zwrócony na widownię.
Tekst nr 17:
Szumią nam sosny w górze wysoko
A serce ściska ogromny żal.
Noc płaszczem tuli głęboko
A oczy tkliwie patrzą w dal.
Gdzieś tam daleko mój dom rodzinny
Ciepło komina, wieczorny gwar,
Znajomy zegar bije godziny
Równo, powoli odmierza czas.
Chłodny automat ziębi dłonie,
Niedługo rozkaz do boju iść.
Zostawmy marzenia rodzinne, stęsknione.
Rozkaz, naprzód wroga bić!
Opis do piosenki pt. "Czas na marsz".
Solistka chodząc między pniaczkami, śpiewa zwrotki pieśni.
Refreny wykonują recytatorzy /ustawieni w szereg - maszerują w miejscu/ ora^- chór, który śpiewając idzie w dwóch grupach z kulis na scenę, gdzie tworzy "maszerując" koło. Pod koniec refrenu chór z koła odchodzi na kulisy.
Piosenka pt. "Czas na marsz"
Muzyka: Jerzy Tyszkowski
Słowa: Andrzej Jastrzębiec Kozłowski
Płonie ponad lasem słońce,
huk motorów zbudził las,
nasz batalion już na drodze,
komu w drogę, temu czas.
Czas na marsz, czas na marsz,
nie czas, nie czas na sen,
czas na marsz, czas na marsz,
to jest żołnierska rzecz.
Widział już ten las niejedno,
słyszał bicie wielu serc
i na zawsze zapamiętał
tych, co weszli w leśną mgłę,
Czas na marsz, czas na marsz,
nie czas na męskie łzy,
jeśli gdzieś płonie las,
pójdziemy teraz my.
Opis do tekstu nr 18.
Z szeregu wychodzi Chłopiec VI i w odległości 4 kroków recytuje rytmicznie wiersz. Ostatni werset zwrotki piątej wykonują wszyscy recytatorzy zbiorowo. Zwrotki VI i VII wykonuje sam recytator. Przy recytacji pierwszego słowa każdego wersetu Chłopiec VI i szereg wykonują jeden krok do przodu. Przechodzą w ten sposób do przodu sceny.
Zwrotka V - pierwszy werset, krok na pierwszym słowie - drugi werset - krokiem akcentowane każde słowo - recytator /Chłopiec VI/ na drugim wersecie stoi - szereg na w/w akcentach krokiem dochodzi do Chłopca VI tworząc szereg. II werset tej zwrotki recytują wszyscy. Zwrotka VI i VII - wykonuje sam chłopiec w stojącym szeregu.
Tekst nr 18:
Już nasyp majaczy daleko I zwrotka
Szybko pośpiesznie póki czas.
Już dudni żelazny potwór ze stali
Wiozący transport żelaznych mas.
Szybko ładunek, dynamit i lont,
Napaście gada do syta
Czekajmy chwili gdy przyjdzie on.
Połknie ładunek i kwita.
Już czas, nadjeżdża, dudni ogromnie,
Kołami dotyka i błysk i huk!
Po ciszy zdumienia języki ognia
Trzaski i gwiazdy znajome.
I jeszcze ognia i jeszcze seria,
teraz do lasu pora.
Opis do piosenki pt. "Już nad samym wieczorem".
Wykonuje chór stojąc na kulisach oraz recytatorzy, idąc w szeregu rzędem dookoła sceny i odchodzą na kulisy. (Na środku sceny pozostaje Chłopiec V).
Piosenka pt. "Już nad samym wieczorem"
Słowa: "Paweł" - Paweł Łysenko
na melodię rosyjską
Już nad samym wieczorem,
wyruszyliśmy w pole,
by odwalić robotę na fest,
aby Niemców rozbroić,
a gwardzistów dozbroić,
by zasłużyć na chwałę - na cześć.
Opis do tekstu nr 19.
Na kulisach chór nuci piosenkę pt. "Pieśń o Jastrzębiu". Chłopiec V idąc od środka tyłu sceny /krążąc między pniaczkami/ wykonuje I zwrotkę wiersza, przy słowach "przez salwy" - zatrzymują się. II zwrotkę mówi idąc do przodu sceny, a następnie do boku przodu sceny, gdzie kończy wiersz.
Tekst nr 19:
W tyralierę
Odbiegli od siebie
w skoku przez pachnące sady
i zawieszone malwy
- przez salwy
Przeskoczyli przez płonącą wieś,
nie skończoną piosenkę
i upadli rojem w zboże,
które przedłużyły
las i pożar.
Opis do piosenki pt. "Pieśń o Jastrzębiu".
I zwrotka. Chór w dwóch grupach wchodzi na scenę śpiewając.
W refrenie tworzy pięć grup śpiewając w miejscu.
Pieśń pt. ."Pieśń o Jastrzębiu"
Słowa: autorzy bezimienni
Muzyka: melodia ludowa z lubelskiego
Chłopcy naprzód wszyscy wraz !
Głos Jastrzębia płynie tam w dal!
Niech wróg dobrze pozna nas,
A więc celnie w niego pal.
Za ojczyznę swą
Walczę niby lwy
I na wroga prą,
Że aż ziemia drży.
Że aż ziemia drży,
Lecą liście z drzew
I szeleszczą mchy,
Ptasząt zamilkł śpiew.
Opis do tekstu nr 20.
Chór schodzi na kulisy nucąc melodię skończonej pieśni. Z taśmy muzyka K. Pendereckiego /II Symfonia c.d./ Na jej tle wchodzi Chłopiec VI i recytuje wiersz. Ostatnie wersety zwrotek przerywa następująco: I zwrotka "i objął ramionami" /przerywa recytację - dwa kroki do przodu, stoi i mówi /"Szary piach". Podobnie w następnych zwrotkach: "pomarszczoną twarzą" /dwa kroki - stoi/ "ojca" "wyszarpnął granat" /dwa kroki - stoi/ "czekał" Wiersz kończy wersetem "Niech im ziemia lekką będzie" W czasie recytacji Chłopca VI wychodzą z kulis recytatorzy i od środka tyłu sceny, idą bardzo powolnym jednakowym, marszowym krokiem /naśladując kondukt żałobny/ w dwurzędzie w kierunku środka sceny, następnie po przekątnej do początku prawego boku tyłu sceny, gdzie zatrzymują się w zwartej grupie pozostając odwróceni do widowni plecami. Gdy Chłopiec VI skończy recytację wiersza, muzyka /K. Penderecki II symfonia/ urywa się. Grupa recytatorów odwraca się i powtarza "Niech im ziemia lekką będzie".
Chór na kulisach śpiewa II zwrotkę piosenki pt. "Pieśń o Jastrzębiu". Poprzednia grupa recytatorów na zwrotce pieśni idzie zwartą grupą, bardzo powoli do środka sceny, gdzie tworzą zwarte koło /twarzami zwróceni na zewnątrz koła/.
Na refrenie recytatorzy z koła rozchodzą się bardzo powoli, "promieniście", w różne kierunki sceny, schodząc na kulisy, z tym jednak, że na scenie pozostaje Chłopiec I, który \po odejściu grupy recytuje stojąc wiersz /tekst nr 21/.
Tekst nr 20:
Cięły ich po oczach kłosy
i kule ukosem po pniach
nagle ktoś skoczył w niebo
i objął ramionami - szary piach.
Jęknął cicho: towarzyszu,
i żył jeszcze echem głosu
chwilką nieba, drzew i słońca.
pomarszczoną twarzą - ojca.
Pochylił się nad nim przyjaciel
Gdzieś mocno pachniał łubin
Rozgniótł pięścią łzy w powiekach
wyszarpnął granat - czekał.
Niech im ziemia lekką będzie.
Niech im ziemia lekką będzie /wszyscy/
Pieśń o "Jastrzębiu" II zwrotka
A wtem zdradny pada strzał
Słonko głowę swą spuściło
Cudny "Jastrząb" się zachwiał
Szczęście już go opuściło
Zaszumiał znów mu
Las ze wszystkich sił
Do wiecznego snu
Aby słodko śnił
Aby słodko śnił
O ojczyźnie swej
Dla niej tylko żył
I poległ dla niej.
Tekst nr 21:
Myśmy w tę ziemię pot sączyli
Myśmy w tę ziemię krew sączyli
- Dlatego jest sercu bliska
-
Myśmy się na niej urodzili
Myśmy się o nią ciężko bili
- Dlatego nam ojczysta
-
Opis do tekstu nr 22.
Jednocześnie wychodzą: z kulis I - grupa siedmiu recytatorów, z kulis II - Chłopiec: I.
Grupa recytatorów tworzy "skośny" rząd od początku lewego boku tyłu sceny. Chłopiec I dochodzi do środka przodu sceny, gdzie recytuje pierwszą część tekstu. Podobny - skośny - rząd - ale po przeciwnej stronie /od początku prawego boku tyłu sceny - za Chłopcem I/, będzie tworzony przez recytatorów z kulis II, którzy kolejno dochodząc do swojego miejsca w tworzonym rzędzie wykonują przydzielone części tekstu.
Ostatnia część VIII recytowana jest przez Dziewczynę VII], która wychodząc z kulis II, dochodzi do środka i tam stojąc dwoma "skośnymi" rzędami, kończy recytację. Dochodzenie pojedynczych recytatorów do tworzonego rzędu odbywa się podczas recytacji recytatorów 'będących na scenie np. Chłopiec I recytuje I część - Dziewczyna II dochodzi: Dziewczyna I] wykonuje II część - Chłopiec III dochodzi itd. Końcowy werset każdej części mówiony jest zbiorowo przez wszystkich stojących na scenie.
Tekst nr 22:
Polegli na polach bitew
żołnierze armii wolności –
Nie wstaną, aby oskarżać
Wzięci przez szpiclów z ulicy
Rozstrzelani na miejscu –
nie wstaną, aby się zemścić
Zakatowani w kacetach
zatratowani w karcerach –
nie ostaną, aby nas sądzić
Ziemia zajęczy swe rany,
miasta piękniejsze wyrosną; -
gdzie są popioły spalonych?
Kto pojmie wątłość
i siłę okrzyku –
który skazaniec rzucił przeciwko salwom?
Za mało naszego życia
za mało pamięci naszej –
odwagi mało w sumieniu.
Wznosząc świat sprawiedliwszy,
świat ocalony z zagłady -
zapamiętajmy na zawsze
Po to zginęli Tamci
bohaterowie i tchórze –
abyśmy my mogli żyć.
Opis do piosenki pt. "Wracają tu".
Dziewczyna VIII schodzi do środka tylu sceny. Recytatorzy dochodzą w rzędach do środka tyłu sceny, tam parami za Dziewczyną VIII schodzą na tył sceny, a następnie rozchodzą się od środka tyłu sceny, schodzą rzędami na kulisy.
W tym samym czasie solistka idąc z kulis a następnie na środek przodu sceny, śpiewa I zwrotkę pieśni. Refren śpiewa chór /solistka na bok/ przechodzą z kulis bardzo wolno w dwóch grupach przez scenę w kierunku boków, a później do środka sceny, gdzie stojąc w jednej grupie kończą śpiewać refren. II zwrotka - śpiewa solistka z środka przodu sceny, chór rozchodzi się z jednej grupy w dwie, które to bardzo wolno schodzą na swoje kulisy /zwrotka ta kończy pieśń/.
Uwaga: przed pieśnią "Wracają tu" proponuje się wykonanie pieśni pt. "Modlitwa obozowa" najlepiej po tekście 21.
Piosenka pt. "Wracają tu"
Muzyka: J. Niedźwiecki
Słowa: J. Lisiecki
Odeszli za najdalszy horyzont
Nie pytał ich nikt,
Czy chcą, czy też nie,
Żołnierz, cywil partyzant.
Odeszli
A może jednak nie ...
Wracają tu, każdego dnia
bo tamten czas wciąż jeszcze trwa
w pamięci, którą zatarł los.
Oni wracają, z nami są.
Wracają tu i w szumie drzew
ostrzega nas ich cichy śpiew,
że kłamstwem były słowa te:
"bo na wojence nie jest źle" ...
Odeszli za najdalszy horyzont
Nie pytał ich nikt
czy chcą, czy też nie.
Żołnierz, cywil, partyzant.
Wracają tu,
Wracają tu
Część czwarta
Opis do tekstu nr l.
Solistka schodzi za kulisy. Z kulis wychodzą wszyscy recytatorzy /bez Dziewczyny VIII/ którzy od środka tyłu sceny tworzą zwartą grupę. Grupę prowadzi w kierunku przodu sceny /bardzo wolnym krokiem/ Dziewczyna I, która recytuje przydzielony jej tekst. Słowa: "Polegli na polach chwały" - mówią zbiorowo wszyscy wykonawcy /oprócz Dziewczyny I/ - grupa recytatorów, zatrzymując się na słowach. oraz chór na kulisach.
Na słowach: "Wy, którzy przeszliście przez Treblinkę i Oświęcim" -grupa recytatorów rozchodzi się do "swoich pniaczków". Ostatni werset:
"Niech wszyscy na apel wstaną" - mówią wszyscy - Dziewczyna I i recytatorzy przy "swoich pniaczkach", chór na kulisach.
Tekst nr l;
Wstańcie! Bohaterowie, Warszawy obrońcy,
którzy się nie ulękli bomb hitlerowskich wycia.
Polegli na polach chwały.
Wy, z których nikt nie żałował
młodego życia i walczył do końca
Polegli na polu chwały.
Dzielni żołnierze spod Kutna i Westerplatte
wsławieni czynem odwagi i męstwa.
Polegli na polu chwały.
Obrońcy naszych Ziem Wschodnich
Wymordowani z obozów: Kozielska,
Ostaszkowa,
Starobielska ...
Zamęczeni przez NKWD
w łagrach i więzieniach
Wstańcie na apel zwycięstwa.
Wy znad Wisły i Narwi,
Wy co szliście na Berlin,
ojczyźnie i sztandarowi wierni.
Wy, co walczyliście o Narwik
drogę do Polski znacząc czynem.
Wy, co padliście pod Tobrukiem
i na Monte Cassino
których podziwiał cały Świat.
Polegli na polu chwały.
Wy, którzy przeszliście przez Treblinkę i Oświęcim
i Wy w janowskich Lasach polegli –
wstańcie ... Wzywam was.
Wstańcie Bohaterskiej Warszawy Powstańcy
wszyscy
i wy, którzy dla Niepodległej
oddali życia we wrześniu
I w przeddzień zwycięstwa - w maju
Niech wszyscy na apel wstaną.
Opis do tekstu nr 2.
Dziewczyna I i pozostali recytatorzy na swoich miejscach - "przy pniaczkach".
Grupy chóru przesuwają się na kulisy recytatorów a następnie tworzą /od kulis przez pół sceny/ duże półkole. Dziewczyna VIII idąc od środka tyłu sceny, do przodu sceny /krążąc bardzo wolno między pniaczkami/ recytuje tekst nr 2. Od słów "Ludzie! Dopóki serce jeszcze żywe ..." mówi na środku sceny w miejscu. Ostatnie słowo, powtarzają wszyscy wykonawcy.
Tekst nr 2:
Pamiętajcie
Po wieczne czasu w całym kraju ,
Pamiętajcie o tych
Co powrotu nie mają,
Pamiętajcie
Nie płaczcie!
Zduście jęk w gardle
Na myśl o zbrodni,
Pamięci tych, co padli,
Bądźcie godni!
Chlebem i pieśnią
Wierszami, marzeniem,
Pracą tygodni
Każdą sekundą,
Każdym życia tchnieniem,
Bądźcie ich godni!
Ludzie,
Dopóki serca jeszcze żywe,
Zapamiętajcie, za jaką cenę zdobyto
Szczęśliwość.
Wołam - zapamiętajcie!
Zapamiętajcie! (wszyscy)
