,, Przygotowanie dziecka do szkoły”

Właściwe przygotowanie dziecka do szkoły, nazywane „dojrzałością szkolną” lub gotowością, oznacza poziom wszechstronnego rozwoju dziecka, który pozwala mu rozpocząć naukę szkolną i bez trudu sprostać wynikającym z tego faktu obowiązkom. Gotowość ta jest współzależna od :ogólnego rozwoju dziecka oraz wymagań jakie postawi przed nim szkoła.

Gotowość nie pojawia się u dziecka samorzutnie, lecz jest efektem rozwoju, w którym bardzo ważną rolę odgrywają zabiegi wychowawczo-dydaktyczne dorosłych, zarówno rodziców jak i nauczycieli. Gotowość nie jest więc stanem, na który trzeba tylko czekać, ale trzeba ją wykształcić poprzez stworzenie warunków stymulujących rozwój dziecka. W okresie przedszkolnym dziecko podlega różnorodnym wpływom i oddziaływaniom. Wśród nich na czołowe miejsce wysuwa się środowisko, w którym żyje i wchodzi w różnorodne interakcje. Pedagodzy i psychologowie twierdza, że efektywne przygotowanie dziecka do podjęcia obowiązków szkolnych, leży w kręgach najbliższych dziecku, a więc w rodzinie, następnie w placówce wychowawczej. Rodzina jest środowiskiem społecznym, z którym człowiek spotyka się już od momentu urodzenia. Tu zostają położone podstawy pod cały proces uspołecznienia i wychowania. W rodzinie rozstrzygają się zjawiska decydujące o przyszłych zachowaniach człowieka. W rodzinie głównie ojciec i matka dbają o zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka. Do potrzeb podstawowych należą:

• potrzeby fizjologiczne,
• potrzeba kontaktu emocjonalnego i potrzeba poznawcza.

Uczeni zwracają uwagę na to, że dziecko potrzebuje kontaktu z drugą osobą lub kilkoma osobami w zależności od wieku. Bardzo ważnym warunkiem prawidłowego rozwoju społecznego i umysłowego dziecka jest osiągniecie przez nie, jak najszybciej pewnego poziomu samodzielności i zaradności. Te bowiem właściwości umożliwiają dziecku samodzielne poznawanie otoczenia przez własne działanie, a gdy pojawią się trudności przy pomocy dorosłego. Rodzina przekazuje dziecku dziedzictwo kulturowe, zaspakaja jego potrzeby emocjonalne, pełni kontrolę społeczną nad młodym pokoleniem. W związku z tym, stanowi główny czynnik kształtujący postawę dziecka wobec nauki szkolnej, pracy i współżycia społecznego. Efekt tego oddziaływania zależy od struktury rodziny i stosunków osobowych, sposobu pełnienia przynależnych ról przez wszystkich członków, stopnia uświadomienia sobie przez rodziców wychowawczej roli rodziny wobec dziecka. Na rozwój dziecka oprócz zamierzonego postępowania wpływa także to nie zamierzone, wynikające z wzajemnych stosunków i interakcji między członkami rodziny. Wielkość rodziny, liczba rodzeństwa, wykształcenie rodziców, ich zatrudnienie i zarobki nie pozostają bez wpływu na wychowanie młodego pokolenia. Psycholodzy i pedagodzy uważają, że osiąganie pełnej gotowości do nauki szkolnej jest procesem długotrwałym i wielokierunkowym, a jego początki sięgają pierwszych miesięcy życia dziecka. Należy więc pamiętać o tym, gdy dziecko zaczyna karierę przedszkolną, a nawet wcześniej. Zdarza się bowiem, że rodzice dopiero gdy dziecko stoi u progu szkoły zaczynają strofować je i budzić w nich lęk przed nowym okresem. Niekiedy uciekają się do uwag typu; nareszcie w szkole nauczą cię porządku. Uwagi takie mają bardzo złe skutki, gdyż od początku wzbudza się u dziecka obawa, niechęć i sprzeciw wobec szkoły. Należy natomiast od wczesnych lat przedszkolnych kształtować pozytywną postawę dziecka. Szkoła powinna być oczekiwanym okresem w życiu każdego przedszkolaka. Nie można dziecka straszyć szkoła, przeciwnie dziecko powinno cieszyć się, że będzie uczniem. Życie szkolne dziecka powinno być kontynuacją jego życia w domu i przedszkolu. Pierwszym i zarazem niezbędnym warunkiem przygotowania do życia szkolnego jest zapewnienie dziecku podstawowych warunków zdrowotnych, racjonalnego trybu życia, właściwego odżywiania, snu i ruchu na świeżym powietrzu. Należy także pamiętać o korygowaniu i leczeniu wszelkich wad rozwojowych. Przygotowanie pod względem emocjonalnym i społecznym polega na wytworzeniu u dziecka poczucia bezpieczeństwa, stabilności rodziny, przekonania i pewności dziecka, że jest ono w centrum zainteresowania rodziców, Ŝe jest przez nich kochane i akceptowane. Takiego przekonania dziecko nabywa przez aktywne uczestniczenie w rodzinnym życiu. Uczy się samodzielności, zaradności, ma swoje obowiązki i prace w domu. Natomiast zapewnienie dobrego startu szkolnego pod względem umysłowym polega na pobudzeniu poznawczych zainteresowań dziecka. Bardzo istotny jest bezpośredni kontakt z dzieckiem, wspólne rozmowy, zabawy, gry, spacery, oglądanie ilustracji itp. Niezwykle istotne znaczenie dla rozwoju ma wspólne czytanie książek, które stają się potem tematem rozmów. Niezbędny w domu każdego dziecka jest własny, wydzielony kącik w pokoju, gdzie będzie mogło się bawić, tworzyć. Pod koniec pobytu w oddziale 6-latków, rodzice powinni z nim skompletować wyprawkę szkolną. Wszystkie te zabiegi składają się na właściwą atmosferę przeżywania przez dziecko pójścia do szkoły, jako ciekawego i oczekiwanego wydarzenia. We właściwym przygotowaniu dziecka do szkoły upatruje się szansę likwidacji niepowodzeń szkolnych, a co za tym idzie źródła urazów powodujących zakłócenia w późniejszym życiu szkolnym. Rozpoczęcie przez dziecko nauki szkolnej jest ważnym wydarzeniem nie tylko w jego życiu, ale również w życiu całej rodziny. Wkracza bowiem w kolejny jakościowo inny okres swojej aktywności. W wieku przedszkolnym aktywność wyraża się przede wszystkim w zabawie, w wieku szkolnym zaś najwięcej czasu będzie poświęcać nauce. Zdarza się jednak, że pewne dzieci mimo pójścia do szkoły będą jeszcze przedkładać zabawę nad naukę. Dzieje się tak między innymi dlatego, że dzieci w tę fazę wkraczają już z chwilą ukończenia 6-lat, podczas gdy inne dopiero około 8-roku życia. Jest to przejaw różnic indywidualnych. Rozwój psychofizyczny większości dzieci rozpoczynających naukę szkolną mieści się w granicach norm dla wieku i jest w miarę harmonijny. Jednak pewien % dzieci wykazuje dysharmonie rozwojowe -takie dzieci nazywamy często dziećmi ryzyka dysleksji.   Właśnie z tymi dziećmi, które są globalnie opóźnione, a także z dziećmi z dysharmoniami rozwojowymi powinno się przynajmniej na rok przed przyjściem do szkoły intensywniej popracować, ponieważ powodzenie w nauce szkolnej mają tylko te dzieci, które osiągnęły pełną gotowość szkolną co pozwoli im sprostać obowiązkom szkolnym. Gotowość ta wynika przede wszystkim z uwarunkowań środowiskowych. Doświadczenia z pierwszych lat nauki mają poważny wpływ na przyszłość dziecka zwłaszcza na dalszy proces jego kształcenia. Doświadczenia pozytywne mobilizują i rozbudzają sferę poznawczą u dzieci, trudności znacznie przekraczające możliwości dziecka mogą je nawet załamać. Obiektywna ocena możliwości dziecka oraz ukierunkowana praca eliminująca i wyrównująca nieprawidłowości rozwojowe, czyli taka, która doprowadza do osiągnięcia przez dziecko pełnej dojrzałości szkolnej, powinna wiec być głównym zadaniem nie tylko na-la przedszkola czy zerówki, ale również rodziców dzieci przygotowujących się do podjęcia nauki szkolnej. Objawy cechujące dzieci ,, ryzyka dysleksji”, które można już rozpoznać w wieku przedszkolnym:

• opóźniony rozwój mowy,
• słabe umiejętności językowe; trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów,
• słabe zapamiętywanie nazw, budowanie wypowiedzi,
• opóźniony rozwój ruchowy,
• mała sprawność ruchowa i koordynacja ruchów podczas czynności samoobsługowych, rysowania czy zabaw ruchowych,

klasa  ,,0” dzieci 6-letnie:

• wadliwa wymowa, błędy gramatyczne,
• trudności z zapamiętaniem wiersza czy piosenki,
• trudności z różnicowaniem głosek podobnych, (zaburzenia słuchu fonemowego) oraz z wydzielaniem z wyrazów sylab i głosek i z syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy sylabowej i głoskowej),
• niechęć do rysowania, trudności z odtwarzaniem wzorów graficznych i szlaczków,
• niechęć do układanek,
• oburęczność, mylenie prawej i lewej ręki, trudności z używaniem określeń; prawo-lewo, nad-pod, itp.,
• trudności w nauce czytania,
• trudności z zapamiętywaniem nazw, nazwisk, ,,przekręcanie”, szeregów nazw dni tygodnia, miesiąca itp.
• trudności z zapamiętanie tabliczki mnożenia, dat, szeregów cyfrowych, błędne zapisywanie liczb wielocyfrowych,
• brzydkie pismo, niezdarny rysunek,
• trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne),
• mylenie liter podobnych pod względem kształtu (p-b, d-g, l-t-ł, m-n, w-u)
• mylenie liter odpowiadającym głoskom podobnym fonetycznie(d-t, z-s, w-f)
• opuszczanie, dodawanie, przestawianie liter,
• trudności ze zmiękczeniami.

Opracowała mgr Zdzisława Kowalczyk

Literatura:

• Capińska E.: „Dziecko dobrze przygotowane do szkoły”, „Edukacja i dialog”, nr 1, 1996 r.
• Brzezińska A.: „Psychologiczne problemy edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej”, WSiP, W-wa, 1987 r.
• Wilgocka -Okoń B.: „Dojrzałość szkolna dziecka, a środowisko”, PWN, W-wa 1977 r.
• Okoń W.: „Zabawa, a rzeczywistość”, WSiP, W-wa, 1987 r.
• Rodniański J. „O dobrym wychowaniu i kształceniu” W-wa 1997 r.
• Żebrowska M.: „Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży”, W-wa, 1980 r.
• Radwiłowicz M., Morawska Z.: „Metodyka nauczania początkowego” WSiP, 1986 r.
• Dudzińska I. „Metodyka wychowania przedszkolnego”, WSiP, W-wa, 1976 r.